Dalam tulisan isu Sapura Energy siri 2 ini, saya ingin memetik kenyataan Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim yang menegaskan bahawa kerajaan telah menjalankan audit forensik terhadap Sapura Energy Berhad (SEB) sebelum menyuntik dana RM1.1 bilion ke dalam syarikat itu. Inilah hujah yang sedang dimainkan oleh penyokong PH pada hari ini. Jadi, sebelum azan Zohor berkumandang ini, saya ingin mengajak kita berfikir sejenak.
Pertama, laporan audit forensik Sapura tidak pernah diterbitkan kepada umum, dan setakat ini, tidak ada bukti konkrit bahawa audit tersebut benar-benar dijalankan oleh Ernst & Young (EY) seperti yang didakwa.
EY memang merupakan juruaudit luar SEB bagi tahun kewangan 2024, namun firma itu hanya mengeluarkan pendapat tanpa pengubahsuaian (unqualified opinion) terhadap penyata kewangan syarikat, yang bermaksud laporan kewangan disediakan mengikut prinsip Piawaian Pelaporan Kewangan Antarabangsa (IFRS) tanpa sebarang kecacatan material yang dikesan dalam audit. Jika audit forensik benar-benar dijalankan, sepatutnya wujud penemuan ketirisan kewangan, analisis perakaunan kreatif (creative accounting), atau fraudulent misstatement dalam laporan kewangan syarikat. Audit forensik tidak sekadar menilai penyata kewangan, tetapi menyelidik kemungkinan berlakunya penipuan kewangan (financial fraud), pemalsuan laporan kewangan (financial statement fraud), dan pengubahan wang haram (money laundering) yang disengajakan.
Perbezaan utama antara audit kewangan dan audit forensik boleh dilihat dalam kes-kes skandal kewangan yang pernah berlaku. Sebagai contoh, dalam kes 1MDB, pelbagai firma audit bebas termasuk KPMG dan Deloitte terlibat dalam audit penyata kewangan, tetapi hanya selepas siasatan forensik yang diketuai oleh Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) dan Jabatan Kehakiman Amerika Syarikat (DOJ), barulah penipuan berskala besar dapat didedahkan. Dalam skandal Wirecard di Jerman, firma EY sendiri gagal mengesan kehilangan €1.9 bilion dari akaun syarikat melalui manipulasi perakaunan (accounting manipulation). Hanya selepas siasatan forensik oleh KPMG, bukti penyelewengan berjaya dibongkar, yang membawa kepada penghapusan aset palsu (asset misappropriation) dan pendakwaan terhadap eksekutif utama. Begitu juga dengan kes FTX, di mana audit forensik mendapati bahawa dana pelanggan digunakan untuk perbelanjaan peribadi dan pelaburan yang tidak wajar, yang membawa kepada kegagalan kawalan dalaman (internal control failure) dan penipuan korporat (corporate fraud).
Dalam kes Sapura Energy, audit EY setakat ini hanya menilai kesinambungan perniagaan (going concern assumption) syarikat dan bukan menyiasat kemungkinan wujudnya ketidakpatuhan terhadap peraturan kewangan (non-compliance with financial regulations) atau kesalahan dalam pengiktirafan hasil dan perbelanjaan (revenue and expense recognition errors). Jika audit forensik benar-benar dilakukan, mengapa kerajaan tidak menerbitkan laporan tersebut kepada umum? Jika benar mahu memastikan ketelusan, rakyat berhak melihat bukti konkrit bahawa dana RM1.1 bilion ini disalurkan dengan asas yang kukuh. Tanpa laporan yang boleh dirujuk, kenyataan bahawa audit forensik telah dilakukan hanya menjadi satu lagi retorik politik tanpa bukti sahih.
Saya sama sekali tidak menyangka bahawa audit forensik yang dimaksudkan oleh Datuk Seri Anwar ketika berdebat dengan Datuk Seri Najib dulu hanyalah audit kewangan biasa. Jika inilah yang dimaksudkan, bermaksud berjuta-juta audit forensik sedang dilaksanakan di negara kita sekarang!
Hakikat bahawa tiada pendedahan mengenai sebarang salah laku dalam pengurusan Sapura juga menimbulkan persoalan besar. Dalam audit forensik yang sebenar, jika terdapat unsur ketirisan dana atau penyalahgunaan kuasa, syarikat audit forensik lazimnya akan mencadangkan tindakan remedi (remedial actions) seperti tuntutan pemulihan aset (asset recovery claims), perubahan tadbir urus korporat (corporate governance restructuring) atau bahkan pendakwaan jenayah terhadap individu yang bertanggungjawab. Sebagai contoh, dalam kes skandal FTX, hasil audit forensik mendapati bahawa pindahan dana tidak sah (unauthorized fund transfers) dan konflik kepentingan dalam pengurusan kewangan (conflict of interest in financial management) menjadi faktor utama kejatuhan syarikat. Tetapi dalam kes Sapura, tiada satu pun pengumuman rasmi mengenai langkah susulan audit forensik, yang menunjukkan bahawa sama ada audit tersebut tidak dilakukan atau ia dilakukan tetapi tidak membongkar sebarang penyimpangan material (material misstatements).
Jika kerajaan benar-benar komited terhadap prinsip akauntabiliti fiskal (fiscal accountability) dan ketelusan korporat (corporate transparency), seharusnya laporan audit forensik ini didedahkan kepada rakyat. Jika tidak, kenyataan mengenai audit forensik Sapura tidak lebih daripada sekadar justifikasi politik untuk keputusan yang bercanggah dengan janji terdahulu.
Hairannya, Anwar dahulu lantang mengkritik kerajaan terdahulu kerana menyuntik dana ke dalam Sapura tanpa ketelusan, tetapi kini beliau melakukan perkara yang sama tanpa memenuhi janjinya sendiri untuk memastikan audit forensik dijalankan sebelum sebarang suntikan dana dibuat. Apakah ini bukan satu lagi contoh ketidakkonsistenan dalam dasar dan pendirian fiskal kerajaan (policy inconsistency in fiscal management)?
Kemudian orang bertanya, adakah kami setuju atau tidak dengan tindakan kerajaan ini? Ini hakikatnya hanyalah bertujuan untuk melarikan isu sebenar. Persoalannya bukan isu setuju atau tidak. Jika ia perlu untuk selamatkan aset strategik ini ini, lakukanlah. Persoalannya, kenapa dulu kamu berdegar-degar sembang kencang, nah sekarang kamu pun ulanginya?
Setakat itulah sahaja, salam Ramadhan.
Ketua Penerangan PAS, Ahmad Fadhli Shaari
*Tulisan ini adalah pandangan peribadi penulis dan tidak semestinya menggambarkan pendirian kami. Segala risiko akibat penyiaran artikel ini menjadi tanggungjawab penulis sendiri.
